Trang chủ TÀI LIỆU DU LỊCH Lăng mộ vua Tự Đức (P2)-Thuyết minh tại điểm du lịch

Lăng mộ vua Tự Đức (P2)-Thuyết minh tại điểm du lịch

24 Tháng mười một, 2017

4237

LĂNG MỘ VUA TỰ ĐỨC (P2) -THUYẾT MINH TẠI ĐIỂM DU LỊCH

Một khó khăn lớn nữa của vua Tự Đức là ông làm vua ở thời điểm có nhiều tư tưởng trái ngược nhau trong triều đình Huế và nho sĩ. Người bảo đánh Tây, kẻ lại cầu hòa. Vua Tự Đức không đủ bản lĩnh để khẳng định một lựa chọn khi đứng giữa hai bên. Cuối cùng thì việc lớn không làm được. Trong bài Khiêm Cung Kí, nhà vua cũng đã tự nhận trách nhiệm của mình : “Không sáng suốt trong việc biết người, ấy là tội của ta. Hàng trăm việc không làm được, đều là tội của ta cả…”

Sự do dự của ông còn thể hiện trong di chiếu của mình trước khi qua đời. Khi quyết định truyền ngôi lại cho người con nuôi lớn tuổi nhất để tránh nạn quyền thần (đã từng xảy ra với mình). Thế nhưng ông còn do dự đến nỗi ghi trong di chiếu rằng: người này thiếu tài đức, lại có nhiều tật xấu,…v…v… Và chính điều này đã mang lại bi kịch cho vị vua nối ngôi là Dục Đức cũng như các vị vua sau này và phần này góp phần làm cho vương triều nhà Nguyễn càng thêm suy yếu.

Kể đến đây, chắc hẳn quý vị cũng đồng ý với tôi rằng làm vua không hề dễ dàng và sung sướng như mọi người vẫn nghĩ phải không ạ?

Quý khách nhìn sang hai bên nhà bia có thể thấy hai trụ biểu sừng sững uy nguy, thể hiện uy quyền và tài đức của nhà vua. Trụ biểu thường được dựng ở những công trình quan trọng mang tầm cỡ quốc gia. Khi nhìn thấy trụ biểu này, thì người ta hiểu ra đây là nơi trang nghiêm, phải kính cẩn, giữ yên lặng, không được phép nói chuyện ồn ào. Phía trên trụ biểu được tạc hình hoa sen. Đây là một trong những dấu ấn của Phật Giáo được thể hiện trong các công trình kiến trúc dưới thời Nguyễn, triều đại mà Phật Giáo rất thịnh hành.

Đứng từ đây nhìn về phía bên phải của quý khách, đó là phần mộ của Hoàng Hậu của vua – Lệ Thiên Anh Hoàng Hậu. Tên thật của bà là Võ Thị Duyên. Bà là con của Thái Tử Thái Bảo, Đông các đại học sĩ, kiêm quản Quốc Tử Giám sự vụ Võ Xuân Cần.

Phía xa hơn là phần mộ của vua Kiến Phúc. Kiến Phúc là một trong ba người con nuôi của vua Tự Đức mà sau này được lên ngôi vua. Hai người anh của vua Kiến Phúc là con của Kiến Thái Vương, ông có ba người con trai là Nguyễn Phúc Ưng Đăng, Nguyễn Phúc Ưng Lịch và Nguyễn Phúc Ưng Đường đều được vua Tự Đức nhận làm con nuôi và sau này lần lượt đăng ngôi, chính là ba vị vua Kiến Phúc, Hàm Nghi và Đồng Khánh.

Trong người này thì Kiến Phúc là người con nuôi được Tự Đức yêu quý nhất. Nhưng thật không may, ông chỉ làm vua được 8 tháng thì qua đời. Và do hoàn cảnh binh biến rối ren lúc bấy giờ, vua Kiến Phúc đã được an táng ở đây. Câu chuyện về cái chết của vua Kiến Phúc đến nay vẫn còn nhiều nghi vấn. Nếu quý khách quan tâm thì lát nữa khi trở ra tôi sẽ kế cho quý khách nghe. Bây giờ xin mời quý khách đi vào bên trong.

Xin mời quý khách dừng lại trong giây lát. Kính thưa quý khách, chúng ta đang đi ngang qua hồ Tiểu Khiêm. Hồ có hình bán nguyệt, ý muốn nói rằng trăng khuyết rồi trăng sẽ lại tròn. Cuộc đời có lúc trầm rồi sẽ có lúc thăng, và mọi chuyện rồi sẽ tốt đẹp. Đây cũng là một quan niệm rất có ý nghĩa với vua Tự Đức, khi mà cuộc đời của ông đã có quá nhiều biến cố và bất hạnh rồi.

Và đây chính là nơi mà ông muốn hòa mình vào với cảnh quan thanh thoát, hữu tình, với thiên nhiên cây cỏ để tìm quên. Hồ được xây ngay trước phần mộ của vua còn mang một ý nghĩa sâu xa nữa, đó là hồ đựng nước mưa để linh hồn vua rửa tội. Điều này thể hiện sự chu toàn của vua trong việc đón nhận cái chết. Hồ Tiểu Khiêm được xây dựng ngay trước chính diện của Bửu Thành. Chính là nơi chôn cất thi hài của vua Tự Đức. Bây giờ xin mời quý khách tiếp tục đi vào bên trong để tham quan mộ vua.

Kính thưa quý khách, đây là khu vực bia mộ của nhà vua. Phía trước – sau đều có tấm bình phong làm tiền án và hậu chẩm, lấy hồ Tiểu Khiêm là yếu tố minh đường và xung quanh là tường thành bao quanh, bốn bề thông reo. Chính giữa là bia mộ vua được xây bằng đá. Tuy nhiên, thi hài của vua đang ở vị trí nào thì không một ai biết.

Tương truyền rằng, khi vua chết, đoàn quân đưa tang vua đi thuyền xuôi hồ Lưu Khiêm rồi vào đến đây thì đào một đường hầm xuống thẳng huyệt đạo. Họ chôn cất thi hài vua ở một vị trí bí mật, xong thì lấp lại bằng đá thanh và công trình có được hình dáng bề ngoài như chúng ta thấy. Sau đó thì những người đưa tang này không bao giờ trở ra nữa. Và bí mật về vị trí chôn thi hài của vua đến nay vẫn còn là một ẩn số. Một số người cho rằng chỉ có hoàng tử thân tín của vua biết, nhưng thực hư thế nào đến nay vẫn chưa hề được hé mở.

Có một điều đặt biệt là không phải riêng gì vua Tự Đức mới chọn cách mộ táng bí mật như vậy. Trong hầu hết các lăng mộ của các vị vua khác trong triều Nguyễn, vị trí chôn thi hài của nhà vua cũng được giữ bí mật. Lí do thì có rất nhiều. Xuất phát từ niềm tin vua vẫn tiếp tục sống và hưởng thụ phú quý ở một thế giới khác, người ta thường chôn cùng thi hài của vua những tài sản vàng ngọc và châu báu quý giá. Vì thế mộ vua sẽ dễ trở thành mục tiêu của những tên đào trộm mộ.

Bên cạnh nguyên nhân này, mộ vua cần được giữ bí mật vì một căn nguyên sâu xa nữa, đó là tránh sự trả thù. Để hiểu thêm về điều này thì chúng ta phải quay ngược về quá khứ để tìm hiểu mối thâm thù giữa nhà Nguyễn và nhà Tây Sơn – tức vua Quang Trung (Nguyễn Huệ).

Lúc bấy giờ khi cuộc khởi nghĩa Tây Sơn thành công, vua Quang Trung lên ngôi nhưng vẫn chưa hoàn toàn yên tâm về cơ đồ mới được gây dựng của mình. Ông muốn triệt tiêu tận gốc mầm mống phục hưng của dòng họ chúa Nguyễn, bèn cho người đi tìm các phần mộ của các vị chúa Nguyễn từ đời Nguyễn Hoàng trở đi và cho đào tung hài cốt lên, xử trảm hài cốt và mỗi phần cho vứt mỗi nơi. Ông cho rằng làm như vậy để từ nay sự hưng thịnh của con cháu của chúa Nguyễn không bao giờ khôi phục được nữa.

Sau này, khi Nguyễn Ánh đánh bại triều đình Tây Sơn và lên ngôi vua, lấy hiệu là Gia Long, ông cũng đã cho quân lính truy tìm và khai quật mộ vua Quang Trung và đã trả thù cho tổ tiên của mình bằng đúng cách đó. Gia Long nói rằng: ” Ta vì chín đời mà trả thù.” Và có lẽ, chính mối thù này đã là một kinh nghiệm đau thương mà các vua nhà Nguyễn không bao giờ muốn lập lại.

Vì thế, khi xây lăng mộ, vị trí thi hài của nhà vua luôn được giữ bí mật. Tất nhiên, đây chỉ là một câu chuyện bên lề lịch sử mà tôi cung cấp thêm cho quý vị, còn thực hư như thế nào thì trước nay lịch sử luôn có những dị bản. Và nếu quý khách muốn tìm hiểu thêm, thì tôi chắc chắn rằng còn có rất nhiều điều thú vị chưa được hé mở đằng sau những lăng mộ như thế này. Tiếp theo quý khách hãy theo chân đến thăm khu tẩm điện.

Hiện giờ chúng ta đang đứng trước điện Hòa Khiêm. Từ đây nhìn ra đoàn có thể nhìn thấy Khiêm Cung Môn hay còn gọi là cổng Tam Quan, gồm 2 tầng: tầng dưới có 3 cổng vào, cổng ở giữa dành cho nhà vua nhưng khi vua băng hà thì cánh cổng này cũng được đóng lại. Hai bên là 2 cổng dành cho quan văn và quan võ. Đoàn chúng ta vừa đi qua cổng dành cho quan văn. Như vậy quý khách vừa được làm quan văn trong vài giây đấy phải không ạ.

Tầng trên của Khiêm Cung Môn là nơi dành cho nhà vua vọng cảnh đất trời mỗi lúc nhàn rỗi. Trên nóc cổng còn có hình 2 con rồng đang trong tư thế “lưỡng long chầu nguyệt”. Hai bên tả hữu cả đoàn là Pháp Khiêm và Lễ Khiêm, 2 dãy nhà dành cho quan văn và quan võ theo hầu.

Còn phía sau của đoàn là Hòa Khiêm Điện như lúc nãy tôi đã giới thiệu với đoàn. Đây là nơi vua làm việc khi còn sống. Và khi vua mất đi, nơi này được sử dụng làm nơi thờ vua và hoàng hậu. Khiêm Cung được xem là hành cung thứ hai của nhà vua. Tự Đức sống tại nơi này còn nhiều hơn cả ở Đại Nội. Và khác với khu vực lăng mộ được xây dựng bằng bia đá thanh, các công trình ở tẩm điện đều được xây dựng bằng gỗ tạo cho khu vực này có sự gần gũi với thiên nhiên.

Bây giờ mời đoàn theo tôi vào bên trong điện, tôi sẽ giới thiệu với đòan phần nội thất điện. Chỉ xin quý khách lưu ý một điều chúng ta vui lòng không chụp hình bên trong nội thất.

Nào, bây giờ xin quý khách đứng bên tay phải tôi, tôi sẽ giới thiệu lần lượt từ ngoài vào trong. Đầu tiên sẽ là án thờ ở vị trí ngoài cùng, tiếp theo là bàn thờ, ở vị trí thứ 3 là chiếc sập nơi vua dùng để làm việc với bá quan văn võ. Bởi vì khác với các vua khác của triều Nguyễn, Tự Đức là vị vua sức khỏe từ nhỏ đã không được tốt, tư chất yếu đuối, do đó vua không dùng Ngai. Ông chỉ dùng chiếc sập này cùng vài chiếc gối kê để tựa vào đó tiếp các quan thần. Bên trong cùng là khám thờ, nơi để bài vị của vua bên phải và hoàng hậu Lệ Thiên Anh ở bên trái.

Bên này là là nơi trưng bày đồ ngự dụng của vua bao gồm 1 đôi hài, 1 tập thơ, 1 đôi đũa kim giao, loại đũa này có công dụng thử độc trong thức ăn. Mỗi bữa ăn của nhà vua trước đây khoảng 30 đến 50 món. Mỗi món sẽ được nấu trong các niêu đất nhỏ và đều được ghi tên người nấu lên trên từng món nhằm đề phòng có kẻ hạ độc trong thức ăn của nhà vua thì dễ dàng truy ra manh mối. Tuy nhiên điều này khá hy hữu. Vì trước khi vua dùng bữa sẽ có một vị thái giám dùng đũa kim giao như tôi đã nói ở trên để thử độc sau đó nhà vua mới dùng ngự thiện. Bên dưới còn có vài bình gốm cố……

Ngoài ra khu vực này còn trưng bày một số bức tranh về cảnh sinh hoạt, tàu thuyền trên sông. Trong đó còn có vài bài thơ của vua Thiệu Trị mà Tự Đức đã chọn ra và đề lên.

Tiếp theo là chiếc gương. Đây là một trong những chiếc gương đầu tiên mà các cung tần mỹ nữ đã sử dụng trước kia. Đây cũng là món quà có giá trị mà Pháp đã tặng nhà vua. Trước kia khi muốn soi gương các vị cung phi chỉ soi trên mặt nước hay chỉ trên gỗ bóng là chính. Trước đây trong điện còn trưng bày 1 chiếc đồng hồ bàn đây cũng là món quà người Pháp tặng cho nhà vua. Song bây giờ người ta đã di dời nó khỏi Hòa Khiêm.

Tôi đã giới thiệu với cả đoàn về toàn bộ nội thất của Hòa Khiêm. Bây giờ mời đòan theo lối này, tôi sẽ đưa đoàn tham quan các công trình khác của khu tẩm điện.

Đây là Minh Khiêm Đường, được xây dựng vào thế kỷ 19, có thể nói đây là nhà hát cổ nhất Việt Nam. Tuổi đời của nhà hát này còn lâu hơn cả Duyệt Thị Đường mà hôm qua đoàn đã được giới thiệu trong khu vực Đại Nội. Đây cũng là nhà hát duy nhất được xây dựng trong lăng. Nó làm cho lăng Tự Đức khác biệt so với các lăng vua Nguyễn khác. Tự Đức không chỉ là ông vua của thơ mà còn của nhạc. Ông đã viết khá nhiều vở tuồng và cho diễn tại Minh Khiêm Đường. Nhà vua thường ngồi cuối sân khấu theo dõi vở kịch, còn khu vực có rèm che chỉ là nơi vua giả ngồi. Đây là cách đánh lừa những kẻ muốn hành thích vua.

Phía trên sân khấu chính là “nhị thập bát tú”, gồm 28 vì sao. Trước đây trên các vì sao này có gắn các khối thủy tinh nhỏ; và khi nhà vua xem tuồng, tất cả các cửa của Minh Khiêm sẽ được đóng kín. Bên trong người ta sẽ thắp nến, ánh nến từ bên dưới hắt lên cùng với các khối thủy tinh sẽ tạo ra một khung cảnh lung linh huyền ảo cho nhà hát. Song giờ đây các khối thủy tinh này đã bị lấy mất.

Rời khỏi Minh Khiêm Đường mời đoàn theo tôi chúng ta sang thăm khu vực Lương Khiêm Điện. Xưa kia khu vực này là nơi vua nghỉ ngơi. Về sau nó được sử dụng làm nơi thờ tự bà Từ Dũ, mẹ của vua Tự Đức. Bà là người có công với đất nước. Chính bà là người giúp đỡ nhà vua rất nhiều trong việc cai trị đất nước.

Hiện nay ở thành phố Hồ Chí Minh có một bệnh viện lớn mang tên bà đó chính là bệnh viện Từ Dũ. Và Tự Đức cũng là một người con rất hiếu thảo. Mỗi ngày ông đều đến vấn an mẹ ba lần, chỉ ngoại trừ những lúc nhà vua bị ốm đau. Nhìn sang phía tay trái, đoàn sẽ nhìn thấy nhiều bài vị. Đây là những bài vị của các vị phi tần đã từng được hầu hạ vua và họ là những người qua đời trước vua. Trước kia, những bài vị này được đặt ở Chí Khiêm Đường, nơi mà đoàn đã được giới thiệu lúc nãy. Nhưng qua thời gian cùng với chiến tranh công trình này đã bị hư hỏng rất nặng. Vì vậy người ta đưa một số bài vị vào thờ ở đây.

Tiếp theo là khu vực Ôn Minh Đường, là nơi cất giữ đồ ngự của vua. Đi dọc hành lang Ôn Minh Đường, chúng ta sẽ đến khu vực dành cho 10 vị phi tần đứng đầu của vua Tự Đức. Tiếp nữa là Trì Khiêm và Y Khiêm Điện, nơi ở của các cung phi của nhà vua khi còn sống. Và khi vua băng hà thì các vị phi tần này cũng ở lại đây để hương khói, coi sóc lăng mộ nhà vua. Tuy nhiên thời gian đã làm cho nơi này chẳng còn lại gì ngoài nền gạch và một vài bức tường không còn nguyên vẹn. Đây cũng là công trình cuối cùng trong khu vực tẩm điện.

Qua tổng thể toàn bộ các công trình của lăng đoàn sẽ thấy được tính cách vị vua này. Nó cũng mềm mại uyển chuyển như cách bố trí và kiến trúc của lăng. Người ta nói lăng tẩm cũng làm toát lên tính cách chủ nhân của nó. Ở lăng Tự Đức, quý khách sẽ bắt gặp sự mềm mại. Còn đối với lăng Minh Mạng, toàn bộ kiến trúc ở đây sẽ cho quý vị một cái nhìn khác. Cũng như lăng vua Khải Định, nó cũng mang một nét đặc trưng riêng. Nếu có dịp tôi sẽ đưa đoàn lên thăm quan các lăng này để quý khách cảm nhận nét khác biệt trong tính cách của họ.

Chúng ta vừa ngược dòng thời gian để tìm về với vị vua của thơ và nhạc, vị thi sĩ lãng mạng sẽ được yên nghỉ vĩnh viễn với thiên nhiên, giữa rừng thông xanh bạt ngàn vi vút suốt bốn mùa.

Thưa cả đoàn tôi vừa đưa đoàn đi tham quan toàn bộ các công trình trong tẩm điện của khu vực lăng Tự Đức. Như vậy thời gian làm việc với tôi và cả đoàn đến đây là kết thúc,cảm ơn và chúc đoàn một chuyến đi vui vẻ.

Xem thêm bài thuyết minh tương tự : tại đây